Maak een reis door de Franse geschiedenis: elke regio een andere periode

We beginnen bij het begin: op de rustige aardbol van miljarden jaren geleden was er stuk grond dat nu bekendstaat als la douce France. Gigantische dinosauriërs liepen rond in het Juragebergte, en toen ze de aarde verlieten begon het tijdperk van de mens. Gezellig bij elkaar liep de Cro Magnonmens door de bossen van de Dordogne, waar ze woonden in grotten. De oermensen decoreerden hun knusse huisjes met de mooiste kunstwerken, de meest bekende daarvan zijn gevonden in Lascaux. Toen deze grotten in 1940 werden ontdekt was het een wereldprimeur, en het is goed te begrijpen waarom: het zijn namelijk de rijkst beschilderde prehistorische grotten ter wereld. Sinds 1979 staan de grotten van Lascaux op de werelderfgoedlijst van Unesco. In het nabijgelegen Les Eyzies ontdek je overblijfselen uit de steentijd en kun je je in het Museum van de Prehistorie verdiepen in dit stukje geschiedenis.

Onze reis gaat verder! Van 15.000 v. C. in de Dordogne gaan we door naar 52 v. C. in de Bourgogne.

Het is een onrustige tijd voor Frankrijk: de Galliërs staan onder druk, want de Romeinen willen het land overnemen. In Alésia strijdt het Gallische leger onder leiding van Vercingetorix tegen de Romeinen van Julius Caesar. De Galliërs, moe van de strijd en te ongeorganiseerd om zich te redden tegenover de oppositie, trekken zich terug in de stad. Om een overgave af te dwingen bouwen de Romeinen een dubbele vestingwal, die de Galliërs zes weken lang proberen te doorbreken. Zonder toverdrank en zonder eten geeft Vercingetorix zich over om de Galliërs te redden, en zo eindigt het inmiddels beruchte beleg van Alésia. De nederlaag van de Galliërs in de Bourgondische stad markeerde het einde van de opstand tegen de Romeinen: Gallië was nu definitief een deel van het Romeinse Rijk.

Tegenwoordig staat er in Alésia een park waar je dit stukje geschiedenis zelf kunt ervaren. Zo vind je er een museum, de opgravingen van de Gallo-Romeinse stad, een workshop Gallische gastronomie en nog veel meer. 
 

Na de nederlaag van de Galliërs in de Bourgogne namen de Romeinen het over. Zo'n 300 jaar staan zij aan het roer van Frankrijk. Van hun cultuur kunnen we tegenwoordig nog veel zien, en dan vooral in het charmante Occitanië. Denk bijvoorbeeld aan de Pont du Gard, het hoogste Romeinse aquaduct ter wereld en Unesco-werelderfgoed.

De stad die de absolute kroon spant is toch wel Nîmes. Tijdens het Gallo-Romeinse tijdperk was de Occitaanse stad het religieuze heiligdom van de provincie Narbonne. Geen wonder dus dat er allerlei prachtige monumenten werden gebouwd - en gelukkig voor ons staan sommige nog overeind! De tempel van Diana, het Maison Carrée en de Tour Magne bijvoorbeeld. Ook het prachtige amfitheater mag niet ontbreken: daar worden trouwens nog steeds shows georganiseerd zodat je de geschiedenis in realtime kunt zien afspelen.

Kun je geen genoeg krijgen van de Romeinen? Breng dan vooral een bezoek aan het Musée de la Romanité, tegenover het amfitheater, waar je alles ziet van het normale leven door 25 eeuwen geschiedenis. Ook leuk: vanaf de rooftop heb je een prachtig uitzicht over de stad.

In 486 neemt Clovis, koning van de Franken, het op tegen het Romeinse leger tijdens de slag van Soissons. De laatste Romeinse generaal in Gallië, Syagrius, wordt daarbij verslagen, en zo beginnen de middeleeuwen in Frankrijk.

De hele streek Bretagne is onlosmakelijk verbonden met de middeleeuwse Keltische geschiedenis. Dit komt omdat in de 5de eeuw de Angelsaksen Groot-Brittannië overnamen en de Kelten zijn gevlucht naar de andere kant van het kanaal. Zo ontstond ‘Breizh’ ofwel Bretagne in het Bretons (en tegelijkertijd een nog steeds bestaande Keltische taal). Die Keltische invloed voel je nu nog steeds, bijvoorbeeld in Bretonse iconen, zoals de cider en de crêpes.

In de 12de eeuw ontstaan de legendes van Koning Arthur en zijn ridders van de Ronde Tafel, misschien een van de bekendste verhalen van de Keltische mythologie... Het verhaal vertelt dat in het bos van Brocéliande de tombe van de tovenaar Merlijn te vinden is, en dat het zwaard Excalibur in een rots langs het meer van Trémelin ligt. Dit stukje geschiedenis kun je zelf ook ervaren, het bos en het meer zijn namelijk vrij toegankelijk.

Onze tips voor een extra dosis legendarisch avontuur? Het museum van het Chateau de Comper-en-Brocéliande, het Interkeltisch Festival van Lorient, de middeleeuwse feesten in Fort la Latte en de Vallei der Heiligen. Wil je op zoek naar het cider of die crêpes waar we het eerder over hadden? Wij raden je een tripje naar een van de vele middeleeuwse dorpjes aan.

In de rest van Frankrijk was het wéér onrustig: de Franse koninklijke familie stierf uit en zo begon in 1337 de Honderdjarige Oorlog, een strijd om de Franse troon. De Plantagenets en de Valois, twee grote families met aanspraak op de troon, strijden tegen elkaar, wanneer in 1429 opeens een nieuwe speler op het podium verschijnt: Jeanne d'Arc.

Met stemmen in haar hoofd en vooral een goed gevoel voor politiek komt ze in Orléans Karel VII van het Huis Valois opnieuw moed in praten. Dankzij haar goede militaire inzicht stopt ze het beleg van Orléans en brengt ze de Dauphin naar Reims, gelegen in het gebied van de oppositie, om hem in de kathedraal tot koning te laten kronen. Met een verenigd Frankrijk onder een nieuwe koning eindigt de oorlog, maar voor Jeanne d'Arc loopt het minder goed af. Ze wordt gevangengenomen door de Engelsen en om politieke redenen tot heks verklaart. Haar verhaal eindigt in 1431 op de brandstapel in Rouen. Het proces daarvan kun je zelf beleven in het Historial de Jeanne d'Arc in Rouen, een 4D-experience waarbij jij moet beslissen over de toekomst van la Pucelle d'Orléans.

Om haar moed te herdenken worden er ieder jaar in Reims en Orléans heuse festivals georganiseerd, met onder andere een ‘Jeanne’ te paard, een middeleeuws bal en heel veel kostuums!

Na de Honderdjarige Oorlog besloot de koninklijke familie te verhuizen naar de Loirevallei, een strategisch punt voor de Kroon: in het hart van Frankrijk zat je op gelijke afstand van elk hoekje van het koninkrijk. Langs de Loire lieten ze de meest magnifieke kastelen bouwen, zoals Amboise, Chenonceau en Blois.

In 1515 wordt Frans I koning van Frankrijk en met hem begint de renaissance pas écht. De koning was een groot aanbidder van de beroemde Leonardo da Vinci, die hij in 1516 uit Italië laat overkomen. De koning woonde toen in het kasteel van Amboise en liet een tunnel graven naar het kasteel van Da Vinci, het zogenaamde Clos Lucé gelegen zo'n 500 meter verderop, om in alle rust bij zijn goede vriend op bezoek te kunnen komen.

Het koningschap van Frans I staat bekend om zijn vele culinaire en culturele vooruitgangen, die je natuurlijk zelf ook kunt beleven! Er worden regelmatig shows, feesten en concerten georganiseerd, en vele van de wel 300 kastelen in de Loirevallei zijn nog steeds toegankelijk voor publiek. Wanneer de avond valt is het tijdens de zomer al helemaal feest: dan organiseren onder andere de kastelen van Amboise en Blois een lichtshow bij hun kasteel.

Tip van de redactie: gebruik tijdens je bezoek aan Chinon, Loches, Blois, Amboise of Chambord een histopad! Met deze tablet die je bij de balie kan krijgen, worden de decors van vroeger tot leven gewekt en kom je meer te weten over het Frankrijk van de 16de eeuw.

Als je het wat rustiger aan wilt doen, kun je de Loirevallei ook met de fiets beleven: vanaf de fietsroute Loire à Vélo heb je een prachtig uitzicht op de parels van de renaissance.

We maken een tijdsprong naar de Verlichting: in de 17de en 18de eeuw zag men de opbloei van menig havenstad, zoals bijvoorbeeld Nantes. Dit was ook een tijd van strijd tussen de Engelsen en de rest van de wereld - waaronder Frankrijk. Frankrijk had schepen nodig om zijn overzeese koloniën te beschermen. In deze context wordt Rochefort, vanwege de strategische ligging, uitgekozen als thuishaven voor de koninklijke scheepsbouw en touwslagerij. 

Om het arsenaal te beschermen liet de koning het Fort Boyard bouwen, precies gelegen tussen de eilanden Aix en Oléron langs de kust van La Rochelle. Hierdoor was er geen open plek meer en kon geen enkel schip bij de monding van de Charente komen om de schepen van Rochefort te vernielen.

Dit was de 18de eeuw, er hing een gevoel van révolution in de lucht, met name aan de andere kant van de oceaan. In 1776 voer Gilbert du Motier, beter bekend als de Marquis de Lafayette naar de andere kant van de wereld om de Amerikanen te helpen hun onafhankelijkheid van Engeland te nemen - met succes. Geïnspireerd door de Amerikanen kwam hij terug naar Frankrijk, om dit keer een thuiswedstrijd te spelen: we staan op de vooravond van de Franse Revolutie.

Als je dit stukje geschiedenis zelf wilt beleven is er genoeg te doen: bezoek bijvoorbeeld de Koninklijke Touwslagerij , het Maritiem Museum in Rochefort, of doe een boottocht langs de eilanden vanaf La Rochelle. Ook leuk: de boot waarmee Lafayette meehielp aan de opbouw van The Land of the Free, de Hermione, is nagebouwd en is tegenwoordig te bezoeken!

De industriële revolutie van de jaren 1750 bracht een nieuwe dynamiek naar Frankrijk, en dan vooral in het noorden. Hier had textiel een belangrijke plek, een ambacht die zich dankzij de nieuwe technologieën sneller en beter kon ontwikkelen.

Vele steden hadden hun eigen specialiteit en expertise. In de regionale hoofdstad Amiens was dat fluweel. Vanaf de tweede helft van de 18de eeuw was de hoofdstad van Picardië dé plek voor deze stof. De ontwikkeling van de spoorwegen in de regio maakte de export naar Parijs en het buitenland nog makkelijker. Daarbij komt dat Noord-Frankrijk een rijke bron is aan steenkolen, wat ervoor zorgde dat de fabrieken op volle toeren konden draaien.

Het ambachtelijke verleden van Noord-Frankrijk vind je nog overal. Laat je verbazen in de Cité de la Dentelle et de la Mode (het kant- en modemuseum) in Calais, of ga ondergronds en duik de mijnen in in het Centre Historique Minier, een mijnmuseum in Lewarde in de omgeving van Louvre-Lens. Ook het Piscine de Roubaix  is een aanrader: dit voormalige zwembad in originele art-decostijl herbergt een uitgebreide collectie kunst en textiel uit de regio.

Tegelijkertijd leefden koning Lodewijk XVI en Marie-Antoinette een letterlijk royaal bestaan in Parijs: feesten in Versailles, prachtige juwelen en vooral weinig te merken van de financiële problemen van de rest van Frankrijk.

In de hoofdstad begonnen de Franse vrouwen uit protest de straat op te gaan, terwijl er in het parlement hevige debatten plaatsvonden over de rol van de koning. Op 14 juli 1789 werd het de Parijzenaren genoeg en gingen de mannen en vrouwen van de hoofdstad met alle wapens die ze maar konden vinden naar de Bastille. De Bastille was de gevangenis van de koning, en ondanks dat er maar weinig mensen in gevangen zaten, was het een symbool voor de overmatige macht van de koning. Een symbolisch evenement, gevolgd door de Eed op de Kaatsbaan’ in augustus 1789, waarbij de vertegenwoordigers van het volk elkaar trouw beloofden en besloten om niet te stoppen voordat er een nieuwe grondwet zou komen, dat Frankrijk tot een constitutionele monarchie zou maken. Dit werd de Déclaration des Droits de l'Homme et du Citoyen (‘Verklaring van de rechten van de mens en de burger’) genoemd, van 1789.

In eerste instantie leek de koning hiermee akkoord te gaan, maar niets bleek minder waar. Na een mislukte ontsnappingspoging naar het buitenland werden Lodewijk en Marie-Antoinette aangeklaagd voor landverraad en in 1793 ter dood veroordeeld en geguillotineerd. Hiermee was het, althans voorlopig, gedaan met de koningen in Frankrijk. Vive la République!

Tot op de dag van vandaag is '14 juillet' de nationale feestdag van Frankrijk. Een niet te missen evenement als je je in juli op Frans grondgebied bevindt! Leuk om te weten trouwens: je zou zeggen dat men 14 juli 1789 herdenkt, maar dit is een foutje van de geschiedenis. Op de nationale feestdag viert men 14 juli 1790, de eerste échte feestdag van een koningshuis-loos Frankrijk. Beleef dit stukje cultuur in het paleis van Versailles, het Musée Carnavalet (museum van de stad Parijs, voor iedereen gratis te bezoeken), of de Conciergerie, waar Marie-Antoinette haar laatste dagen doorbracht. 

De periode van politieke onrust in de gloednieuwe republiek werd verstoord door een Corsicaanse generaal: Napoleon Bonaparte. In 1804 verklaarde hij zich tot keizer van Frankrijk, en begon hij een militaire operatie om een groot deel van Europa toe te voegen aan het Franse Rijk en om het Verenigde Koninkrijk te neutraliseren. Het ene lukte wel, het andere niet: bij de slag van Trafalgar verloor Frankrijk van Engeland, en zo werden de Engelsen heersers over de zeeën. Op het land werd Frankrijk door de vele slagen juist groter: onder anderen België en Nederland waren nu ook een stukje Frankrijk. Het keizerrijk van Napoleon hield stand tot 1814, toen Parijs werd ingenomen door Rusland, Engeland, Oostenrijk en Pruisen. Zijn macht en titel werden ontnomen en hij werd verbannen naar het eiland Elba.

Even kwam het land terug in handen van een koning, Lodewijk XVIII, maar dit was van korte duur. Napoleon kwam in 1815, een jaar na zijn verbanning, voor honderd dagen terug aan de macht, tot aan zijn grote nederlaag tijdens de Slag bij Waterloo en zijn definitieve verbanning naar het eiland Sint-Helena. Lodewijk XVIII nam weer de macht in Frankrijk en begon hij met de wederopbouw van een land dat door de vele oorlogen van Napoleon financieel en politiek totaal was uitgeput.

Op het eiland Corsica kun je nog veel sporen van de beroemde generaal vinden. Zo kun je in Ajaccio zijn geboortehuis bezoeken en worden er elk jaar rond zijn geboortedag (15 augustus) feesten georganiseerd in de stad, met veel muziek en mensen in kostuum. Extra tip: volg het leven van Napoleon zoals verteld door Ridley Scott in de film Napoleon (2023) in ons artikel.

De jaren na Napoleon waren allesbehalve rustig. Eerst kwam Lodewijk XVIII weer aan de macht, en kort daarna Napoleon III, de neef van Napoleon Bonaparte. En toen was het oorlog. Tijdens de Eerste Wereldoorlog nam Frankrijk het op tegen Duitsland tijdens vele veldslagen op Frans grondgebied. De bekendste daarvan is Verdun, in het oosten van het land. Na de wapenstilstand op 11 november 1919 was er hoop op rust, maar dit veranderde snel.

In 1939 brak de Tweede Wereldoorlog uit in Europa. Een jaar later, in 1940, besloot de toenmalige president van Frankrijk een akkoord te sluiten met Duitsland en samen te werken. Zo werd het Franse leger buiten spel gezet, en het land in tweeën gesplitst: het Duitse noorden en het ‘vrije’ Frankrijk in het zuiden, met als hoofdstad Vichy in de Auvergne. Al snel bleek dat de situatie in zowel het noorden als het zuiden even erg was, met Jodenhaat en sterke beperkingen van vrijheden, al hoefden de Joden in het zuiden geen ster te dragen. In 1942 valt het Duitse leger de vrije zone binnen, en wordt heel het land overgenomen. Van 1942 tot 1944 worden 76.000 Joden gedeporteerd naar de concentratiekampen, een kwart van alle Joden in Frankrijk. Ook worden er overal in Frankrijk steden gebombardeerd, door beide kanten van de strijd, waaronder Chambéry, Grenoble, Lyon, Nice, Nantes, Marseille, Tours, Lisieux, Lille en Nîmes. Tachtig procent van alle bommen vallen in 1944.

Op 6 juni 1944 kwamen de geallieerden aan op de stranden van Normandië; een slag die het einde van de oorlog zou beïnvloeden. De regio Normandië staat sindsdien onlosmakelijk verbonden met de dapperheid van de soldaten die Europa hebben bevrijd. In heel de regio zijn er vele monumenten aan gewijd, zoals het Mémorial de Caen en kunstwerken op Omaha Beach. Elk jaar wordt er een D-Day festival georganiseerd in de regio, waarin de vrijheid wordt gevierd. 

Na de oorlog werden op de terugmars naar Duitsland alle inwoners van het dorp Oradour-sur-Glane op brute wijze vermoord door een eenheid van de tweede SS-Panzer Division 'Das Reich'. Het dorp is intact gehouden, als herinnering aan de wreedheid van oorlog. Een emotioneel bezoek, maar het is het zeker waard.

We nemen even een stapje terug: in de jaren 30 was de Mostra van Venetië het enige internationale filmfestival ter wereld. Wanneer in 1938 een politiek omstreden film de hoofdprijs wint, besluit Frankrijk zijn eigen, neutralere filmfestival te organiseren. Om de glitter en glamour van Venetië te overtreffen werden twee steden overwogen: het charmante en zonnige Cannes, of het zuidelijke Biarritz (Frans-Baskenland). Twee maanden voor het begin van het festival investeerde Cannes opeens wat extra geld, en zo werd het gekozen als de thuisbasis van het nieuwe grootse evenement. 

Door de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog in 1939 werd de eerste editie geannuleerd en vond de openingseditie van het Festival de Cannes pas plaats in 1946. De eerste edities verliepen echter niet zonder slag of stoot: gezien de gespannen internationale situatie werd er besloten elk deelnemend land in de eerste editie een prijs te geven. Voor de tweede editie werd het Palais Croisette gebouwd, maar net voor het begin van het festival vloog het dak weg en zo werd het festival in het Stedelijke Casino gehouden.

Door de jaren heen groeide het festival uit tot een van de bekendste filmfestivallen ter wereld. Wil je zelf sterren zien tijdens je bezoek aan Cannes? Ontdek de zeven mooiste sterrensuites van Cannes en wandel langs de Croisette, het emblematische boulevard van Cannes. Laat je verbazen op het Chemin des Etoiles, de Franse ‘walk of fame’ en neem je eigen fonkelende foto op de rode loper van het Palais des Festivals. Tijdens het festival worden elke avond de meest iconische klassiekers geprojecteerd op het strand Macé tegenover hotel Majestic. Kun je niet wachten om te genieten van de mooiste films? Maak een rondreis en ontdek Frankrijk op het witte doek, of haal de popcorn erbij en geniet van la douce France vanaf de bank met de beste Franse films en series op Netflix.