Een Tour de France langs de mooiste nieuwe cultuurtempels

Het kasteel van Villers-Cotterêts, op een kleine 100 km van Parijs in de regio Hauts-de-France, neemt een unieke plaats in de Franse geschiedenis in. Binnen de muren van dit historische monument ondertekende koning Frans I in 1539 de Verordening van Villers-Cotterêts waarin het gebruik van het Frans als officiële taal voor administratieve en juridische zaken werd vastgelegd. Bijna 700 jaar later opent het gebouw, dat sinds 2014 leegstaat en volledig is gerestaureerd, een nieuw hoofdstuk in zijn bewogen geschiedenis. In juni 2023 opent de Cité Internationale de la Langue Française hier zijn deuren met als doel de Franstalige cultuur te bevorderen. Het monumentale kasteel, met een nieuw modern glazen dak waar (uiteraard Franse) woorden aan hangen, zal op een oppervlak van 1600 m² onder meer tentoonstellingen, workshops van ‘artists in residence’, educatieve activiteiten en een innovatielab huisvesten.

Bezoek de Cité Internationale de la Langue Française in het Château de Villers-Cotterêts, in Noord-Frankrijk (Externe link) (opening staat gepland in juni 2023)

De 1247 ‘climats de Bourgogne’ (Externe link) , de unieke microklimaten die de Bourgondische wijngaarden wereldberoemd maken, staan sinds 2015 op de Werelderfgoedlijst, maar krijgen nu ook een eigen cultureel centrum. Of eigenlijk drie! De Cité des Climats et Vins de Bourgogne (Externe link) opent in het voorjaar namelijk op drie verschillende plekken zijn deuren: in Chablis, in Beaune en in Macon.

Beaune, de hoofdstad van de Bourgondische wijnen (Externe link) , bekend om zijn Hospices de Beaune (Externe link) waar elk najaar een prestigieuze wijnveiling wordt georganiseerd, wordt de hoofdlocatie van dit nieuwe culturele centrum, maar elke locatie biedt een boeiende en meeslepende ervaring die alle zintuigen aanspreekt. En ook voor de kinderen zijn er leuke parcours uitgezet waarin ze alles leren over de Bourgondische wijngaarden.

In Beaune heeft het ecologisch verantwoorde gebouw in het hart van een park van 10 ha de vorm van een wijnrank die de bezoekers naar een panoramisch terras leidt, meer dan 20 meter boven de grond. Iets meer richting het noorden, in Chablis, is het culturele centrum gehuisvest in de historische kelder van Petit Pontigny, een abdij uit de 12e eeuw. Vanuit de omringende tuin kijken de bezoekers uit op de wijngaarden van de Noordelijke Bourgogne (de Chablis, de Grand Auxerrois en de Châtillonnais). Het aan de oevers van de Saône gelegen Cité des Climats van Mâcon is een echte eyecatcher die al van verre zichtbaar zal zijn. De vorm van het gebouw is geïnspireerd op de ronde vormen van een houten wijnpers, die hoog boven de tentoonstellingsruimten uitsteekt. Na een bezoekje aan deze Cité des Climats hebben de wijngaarden van de Zuidelijke Bourgongne (de Côte Chalonnaise, de Mâconnais en de Côtes du Couchois) geen enkel geheim meer voor je.

Bezoek de Cité des Climats et Vins de Bourgogne (Externe link)
Opening: Mâcon (3 mei), Chablis (17 mei) en Beaune (17 juni).

Direct na de opening in 2021 was Luma Arles (Externe link) al een begrip. En terecht! Deze creatieve campus van 11 ha midden in het historische centrum van Arles is een idee van de stichting Luma, dat gestalte heeft gekregen in een duurzaam complex rond een absoluut waagstuk: een 56 m hoge toren opgebouwd uit 11.000 m2 aan metalen panelen! De lijnen, de schitteringen en de materialen verwijzen naar de omgeving, die door Van Gogh op talloze schilderijen is vastgelegd, tussen de rotsen van Les Alpilles en de Romeinse arena. In de Lumatoren, een ontwerp van de beroemde architect Frank Gehry, vind je expositie- en congreszalen, een archief en een bibliotheek, een café-restaurant en een terras met een adembenemend uitzicht op de Camargue, de Alpilles en natuurlijk de Romeinse stad die op de werelderfgoedlijst staat. Zes voormalige fabrieksgebouwen zijn omgetoverd tot woon- en werkruimtes voor kunstenaars in residence en zalen voor installaties en tentoonstellingen.

Luma Arles (Externe link)

Geen betere stad dan Dijon, de hoofdstad van de Bourgogne en het gastronomische hart van Frankrijk, om te genieten van de Franse levenskunst en Bourgondische levensstijl. Fijnproevers kunnen zich hier uitgebreid te goed doen aan de Franse gastronomie, die op de Unesco-werelderfgoedlijst staat.

De Cité Internationale de la Gastronomie et du Vin, die in het voorjaar van 2022 zijn deuren opende, is gevestigd in het voormalige Hôtel-Dieu van de stad, op een kwartiertje lopen (of met de tram) van het Paleis van de Hertogen van Bourgondië en de Tour Philippe Le Bon. Op een oppervlak van 1750 m² is er van alles te ontdekken op het gebied van gastronomie: tentoonstellingen, een wijnkelder met wel 300 verschillende soorten wijn die je veelal ook kunt proeven, kook- en patisserieworkshops, een kookschool om de Franse kneepjes van het vak te leren en winkels met lokale lekkernijen voor in de koffer mee naar huis. Maar ook goede restaurants zoals La Table des Climat, waar je gerechten met bijpassende wijnen kunt proeven van chef-kok Kévin Julien en zijn mentor Eric Pras, chef-kok van het met drie Michelinsterren bekroonde Maison Lameloise.

Een heerlijk voorproefje voordat je de Route des Grands Crus naar Beaune gaat verkennen, de thuisbasis (samen met Chablis en Mâcon) van de nieuwe Cité des Climats et Vins de Bourgogne.

Bezoek de Cité Internationale de la Gastronomie et du Vin à Dijon, in de Bourgogne (Externe link)

Eerst weeshuis, toen ziekenhuis, daarna huishoudschool en nu? Na een verbouwing van drie jaar krijgt het franciscaner klooster in Deauville (Externe link) een nieuwe bestemming als cultureel complex dat plaats biedt aan een museum, een mediatheek en een schouwburg. Toch blijft het verbonden met de oorspronkelijke roeping van het klooster, want hoewel het zich richt op alle kunstvormen en een breed publiek, blijft het een plek waar kennis wordt vergaard en doorgegeven. Een ‘leefruimte’, aldus de architect Alain Moatti die de 6000 m2 heeft omgebouwd om ‘kennis algemeen toegankelijk te maken’ via een parcours dat iedere bezoeker naar eigen inzicht kan volgen. De kloostergang met glaskoepel wordt een leeszaal annex ontmoetingsruimte en theaterfoyer, de kapel een auditorium, terwijl de gangen zich ontrollen als ‘linten der kennis’ met boeken, digitale informatie en kunstwerken rond vijf thema’s die met Deauville verband houden. Het museum bestaat uit vier afdelingen: het Musée André Hambourg met een collectie van 4000 werken, de Galerie des Maîtres waar – de naam zegt het al – meesterwerken geëxposeerd worden, een aparte galerij gewijd aan fotografie, en tot slot de Cour des Expositions voor wisselende tentoonstellingen, een replica van de oorspronkelijke kloostergang.

Les Franciscaines Deauville (Externe link)

Wil je de eerste Romeinse nederzetting van het Gallische rijk bezichtigen? In het nieuwe museum Narbo Via in Narbonne herleeft het verleden van deze Romeinse hoofdstad die in 118 v.Chr. gesticht werd en waarvan haast geen zichtbare sporen meer over zijn. Het gebouw, een ontwerp van het architectenbureau Foster + Partners, staat aan het Canal de la Robine en beslaat een oppervlak van 3200 m2 aan expositieruimte met meer dan 7000 archeologische vondsten. Een eyecatcher is de ‘mur lapidaire’, een stalen wand met 760 steenfragmenten afkomstig van Romeinse dodenakkers, die met een ingenieus transportsysteem verplaatst kunnen worden. Daartussen zitten interactieve schermen die meer informatie geven over de geschiedenis van deze brokstukken. Achter de wand liggen expositieruimtes rond een atrium waar het leven in de Romeinse stad in beeld wordt gebracht aan de hand van driedimensionale replica’s van de Romeinse haven en andere monumenten. Er zijn ook schitterende mozaïeken en fresco’s te zien uit de overblijfselen van huizen in de Clos de la Lombarde, een welgestelde wijk in het Romeinse Narbonne.

Narbo Via (Externe link)

Nog nooit in de abdij van Fontevraud (Externe link) geweest, het grootste middeleeuwse kloostercomplex op de werelderfgoedlijst? Nu hier een nieuw museum voor moderne kunst is geopend, is er reden te meer om dit unieke complex vlak bij Saumur te gaan bekijken. In het 18e-eeuwse gebouw van de vroegere stallen zijn drie verdiepingen ingericht voor de uitzonderlijke verzameling die hier dankzij een schenking van Léon en Martine Clingman permanent getoond kan worden. Het gaat om ruim 900 werken: circa honderd schilderijen uit de 19e en 20e eeuw van onder meer Toulouse-Lautrec, Chaïm Soutine en Bernard Buffet, beelden waaronder 14 werken van Germaine Richier, bijna 300 originele tekeningen, en ook nog eens voorwerpen uit de oudheid en niet-Europese beschavingen, zoals Mesopotamië, Afrika en Egypte. Kortom, een veelheid aan kunstvormen die dankzij de sobere museale opstelling met elkaar in dialoog gaan, als in een denkbeeldig museum dat door het oog van een verzamelaar vorm krijgt.

Musée d’Art moderne de l’Abbaye de Fontevraud (Externe link)

Zin om eens een kijkje te nemen in de wereld van Swan, de hoofdpersoon uit de wereldberoemde romanreeks van Marcel Proust? In Cabourg (het ‘Balbec’ uit zijn romans), waar de schrijver tussen 1907 en 1914 elk jaar de zomer doorbracht, laat de prachtige Villa du Temps Retrouvé 150 jaar na de geboorte van Proust zijn werk en personages herleven, en in een breder perspectief de hele sfeer van de belle époque. Zodra je een voet over de drempel van de geheel in oorspronkelijke staat gerestaureerde villa zet, waan je je in de ‘Gouden Eeuw’ van de Côte Fleurie. Dankzij een betoverend parcours met beelden, geluidsfragmenten en zelfs geursensaties word je ondergedompeld in de sfeer van toen en kom je aan de hand van zo’n 350 voorwerpen - meubels, kostbare schilderijen, kleding, films en foto’s – meer te weten over die periode op het snijvlak van twee eeuwen. Een periode waarin een hele generatie toonaangevende kunstenaars aantrad, zoals Claude Monet, Eugène Boudin, Auguste Rodin en Claude Debussy. Parallel aan deze onderdompeling in het leven van de gegoede kringen uit de romans van Proust, werpt het parcours door de tijd een bijzonder licht op de volkscultuur van die periode, zoals blijkt uit de allereerste tentoonstelling getiteld ‘Fantômas et le miroir de la Belle Epoque’ die tot 11 november 2021 zal plaatsvinden.

La Villa du Temps retrouvé (Externe link)

MOBE staat voor Museum d’Orléans pour la Biodiversité et l’Environnement. Een nieuwe naam die genoeg zegt over de ambities van dit volledig opnieuw vormgegeven museum dat de grote uitdagingen op het gebied van biodiversiteit en milieu aankaart. Achter de glazen gevel bevindt zich een bioklimatische kas met plantensoorten uit het stroomgebied van de Loire. In de verschillende zalen die bij elkaar 3000 m2 beslaan, is een deel van de veelzijdige collecties tentoongesteld. En daarnaast worden nog eens 435.000 specimens in het depot bewaard! In een innovatieve museale opstelling worden zeldzame stukken getoond, zoals een fossiel van een ichtyosaurus, een zeereptiel dat 180 miljoen jaar geleden leefde; de ‘Dame de Monteloup’, een beeld uit de jongere steentijd van een vrouw met haar kind; en het geraamte van een dodo, de mysterieuze inheemse vogel van het eiland Mauritius die een eeuw na de komst van de eerste kolonisten helaas is uitgestorven.

MOBE (Externe link)

Je handen laten gaan over leer of perkament waarmee vroeger boeken gemaakt werden, je eigen bladzijde met miniatuurtekeningen verfraaien, fragmenten uit La Description de l’Egypte een monumentaal werk dat nog dateert uit de veldtocht van Napoleon naar Egypte, als beeldverhaal lezen? Dat kan allemaal in het dominicaner klooster in Colmar, waar de bibliotheek is omgetoverd tot een museum voor de nieuwe generaties: in de 14e-eeuwse kloostergang, een gotisch meesterwerk, worden circa 380.000 documenten bewaard, waaronder 1800 manuscripten en 2300 incunabelen, de allereerste boeken die tussen 1455 en 1500 gedrukt zijn! Hier wordt de ontwikkeling van de boekdrukkunst van de middeleeuwen tot de 18e eeuw in beeld gebracht aan de hand van drie grote thema’s: het ‘triomferende boek’ uit de eeuw van de Verlichting, het ‘veroverende boek’ uit de renaissance en het ‘handgeschreven boek als monopolie van de Kerk’. Het absolute hoogtepunt is een tentoonstelling in de voormalige sacristie over kostbare liturgische manuscripten, waarvan sommige exemplaren gekopieerd en versierd zijn door de monniken die destijds in het klooster woonden. De opening van het bibliotheekmuseum staat gepland voor de tweede helft van dit jaar.

Les Dominicains de Colmar - Erfgoedbibliotheek (Externe link)

In 2021 zal Parijs weer schitteren als nooit tevoren: na een hele reeks van metamorfoses bereidt de lichtstad zich voor op de opening van een aantal spectaculaire cultuurtempels (Externe link) . Midden in de wijk van de voormalige Hallen gaat de Bourse de Commerce een nieuw leven tegemoet als museum van hedendaagse kunst met 6800 m2 aan expositieruimte. Jaarlijks zullen er tijdens 15 wisselende tentoonstellingen meer dan 10.000 werken - schilderijen, beelden, video’s, foto’s en installaties – uit de verzameling van François Pinault geëxposeerd worden. Aan de Place de la Concorde staat het Hôtel de la Marine, waar tijdens het Ancien Régime meubels uit de koninklijke paleizen werden opgeslagen. Binnenkort opent het zijn deuren om het publiek te laten kennismaken met een paleis uit de eeuw van de Verlichting: in de staatsievertrekken, het ‘gouden kabinet’ en de privévertrekken van de intendant zijn de uitbundige ornamenten te bewonderen die de Franse kunstnijverheid in de 18e eeuw heeft voortgebracht. En in de Marais zal het Musée Carnavalet, een van de weinige renaissancegebouwen in Parijs, na een verbouwing van vier jaar weer opengaan. Het museum heeft een compleet nieuwe opstelling gekregen waardoor de ruim 600.000 werken nog beter voor het voetlicht komen. Er zijn diverse routes uitgestippeld, waaronder één op ooghoogte voor jonge museumbezoekers, zodat iedereen de fascinerende reis door de geschiedenis van Parijs kan maken, vanaf de prehistorie tot de 21e eeuw.